Ocalić od zapomnienia…

I. Historia miejscowości


Nazwa miejscowości Mroczków prawdopodobnie pochodzi od średniowiecznego imienia rycerskiego Mroczek, natomiast przymiotnik „gościnny” został dodany od słowa gościniec (trakt). Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XV wieku, kiedy to wieś nazywano Mroczkowem Małym i należała do Mszczuja ze Skrzynna – starosty opoczyńskiego i uczestnika bitwy pod Grunwaldem. W 1702 roku wieś należała do Konstantego Dunina, natomiast od końca XVIII w. znajdowała się w rękach Libiszowskich. W 1775 r., za czasów Marcina Libiszowskiego, członka komisji sejmowych, były tu dwór, folwark, karczma i młyn oraz 20 gospodarstw chłopskich. W 1866 r. Mroczków Gościnny został zlicytowany i stał się własnością Kazimiery ze Skórkowskich Libiszowskiej. Następnie właścicielem wsi został Antoni Libiszowski, pułkownik wojsk napoleońskich i poseł ziemi sandomierskiej, a potem jego syn. Na przełomie XIX i XX w. we wsi znajdował się młyn. Osada młynarska została wyłączona z Mroczkowa i funkcjonowała pod nazwą Brzuśnia. Oprócz Brzuśni zostały wyłączone również kolonie Gaj Mroczkowski, Za Skałą, Wólka Karwicka i Kraszków.
Już w odległych czasach mieszkańcy odczuwali potrzebę dbałości o przeszłość historyczną i kulturalną regionu. Na tym polu należy wyróżnić przede wszystkim postać Antoniego Libiszowskiego, który szczególną wagę przywiązywał do wartości patriotycznych upamiętniając miejsca i wydarzenia związane z Powstaniem Styczniowym.

Park podworski w Mroczkowie Gościnnym był tłem dla wydarzeń historycznych dotyczących nie tylko regionu, ale także całego kraju. Na jego obrzeżu znajduje się kamienny kopiec wykonany z głazów narzutowych. Umieszczony jest na nim krzyż żeliwny z wizerunkiem Chrystusa, ogrodzony jest stalowymi prętami. Kopiec jest pamiątką tragicznych wydarzeń z okresu Powstania Styczniowego (1863 — 1864). Został on wzniesiony przez Antoniego Libiszowskiego, który początkowo umieścił krzyż żeliwny na starym dębie. W okresie międzywojennym dąb usechł, a kolejny właściciel Mroczkowa Feliks Libiszowski wykonał kopiec kamienny, na szczycie którego umieścił stary krzyż z dębu. Kopiec w tym kształcie przetrwał do dziś. Na terenie parku znajdował się jeszcze jeden obiekt związany z Powstaniem Styczniowym — była to „sosna — szubienica”. Według legend został na niej powieszony powstaniec. To zdarzenie również zostało upamiętnione przez Antoniego Libiszowskiego, który ufundował tablicę żeliwną. Najpierw znajdowała się ona w spichrzu dworskim, a następnie została zamocowana na pniu sosny. W latach 70 — tych naszego wieku drzewo uschło, tablica żeliwna również zaginęła. Warto również nadmienić, że podczas I wojny światowej, w 1915 roku, pod Mroczkowem w okresie I wojny światowej, między 14 a 15 maja w 1915 roku w okolicach Mroczkowa Gościnnego miała miejsce krwawa potyczka pomiędzy wojskami austro-węgierskimi, w której śmierć poniósł porucznik, Węgier Karol Kowač. Został pochowany w parku dworskim.

Niezwykle ważnym obiektem w miejscowości ze względów przede wszystkim religijnych jest kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Zbudowany został w latach 1985–1994 z inicjatywy ks. Adama Stępnia według projektu arch. Jerzego Kowalskiego i Józefa Mejera z Łodzi, . Poświęcił go 4 września 1994 biskup Edward Materski. Świątynia ta jest jednonawowa, wzniesiona z piaskowca opoczyńskiego. Pełni on bardzo ważną rolę w życiu religijnym mieszkańców Mroczkowa Gościnnego. Ponadto w Mroczkowie Gościnnym znajduje się jeszcze kilka ciekawych przyrodniczo oraz historycznie miejsc, np. kopalnie glinki ceramicznej oraz parę rozrzuconych po okolicy kamieniołomów. Największy z nich znajduje się na tzw. Jaziej Górze (240 m n.p.m.) i należy do największych kamieniołomów w regionie opoczyńskim.
Mieszkańcy Mroczkowa Gościnnego są spadkobiercami dorobku kulturowego poprzednich pokoleń, jak również sami biorą czynny udział w kształtowaniu i rozwijaniu tożsamości kulturowej swojej miejscowości. Wyrażają oni szczególną troskę o historię, folklor i kulturę regionu. Wskazuje na to działalność Koła Gospodyń Wiejskich, Rady Sołeckiej oraz organizowanie na terenie miejscowości imprez kulturalnych (kusoki, dożynki, konkursy, festyny) promujących lokalny folklor. W 2004 r. z ich inicjatywy oraz funduszy została wybudowana kapliczka z figurą św. Franciszka (umiejscowiona przy źródełku) oraz figura Matki Boskiej Fatimskiej (z 2003 r.).

II. Historia dworu i zabytkowego parku

W 1775 roku na terenie dzisiejszego parku znajdował się dwór, folwark, karczma oraz młyn. Dwór ten został rozebrany w 1870 roku, a na miejscu zburzonych zabudowań postawiono jeszcze w tym samym roku nowy dwór według pomysłu Aleksandra Dunina Borkowskiego. W 1910 roku w Mroczkowie funkcjonowała jednoklasowa szkoła mieszcząca się  w czworakach przy dworze. Przeznaczona była głównie dla dzieci służby dworskiej. W czasie I wojny światowej przeniesiono ją do prywatnego budynku, którego właścicielem był sołtys Franciszek Stępień. Natomiast w 1922 roku, już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, szkoła została przeniesiona  do sąsiedniej wsi Mroczków Ślepy.

            W okresie międzywojennym chłopscy koloniści zaczęli wykupywać ziemie dworskie. W rękach rodu Libiszowskich Mroczków pozostał do 1945 roku. Ostatnim dziedzicem wsi był Szczęsny Libiszowski. W 1945 roku własność Szczęsnego Libiszewskiego została ostatecznie rozparcelowana przez władze komunistyczne. Ziemia przeszła w ręce służby dworskiej, natomiast ogrody, dwór i część zabudowań otrzymał Państwowy Ośrodek Maszynowy a stodoły i spichlerz przejęła Gminna Spółdzielnia. Od 1968 roku w budynku dworu mieścił się Zespół Szkół Rolniczych.

            W dniu 19.12.2016 r. rozpoczęły się prace mające na celu przebudowę istniejącego budynku oświatowego ,,Dwór” wraz ze zmianą sposobu użytkowania dla potrzeb placówki opiekuńczo-wychowawczej. W dniu 18 lutego 2020 roku w odrestaurowanym budynku została otwarta Powiatowa Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza ,,Pałacyk” z przeznaczeniem dla 14 wychowanków.

Elementem wyróżniającym Mroczków Gościnny spośród innych miejscowości jest rozległy zabytkowy park z pierwszej połowy XIX wieku o układzie tarasowym z rzeczką Brzuśnią i dwustuletnim drzewostanem, chociaż kilka 400-letnich okazów świadczy o wcześniejszym istnieniu założenia parkowego. W parku przeważa drzewostan liściasty jak lipy, klony, jesiony czy dęby, a w tym wpisany na listę pomników przyrody wielowiekowy dąb szypułkowy.

            Staraniem władz Powiatu Opoczyńskiego w 2022 roku dokonano rewitalizacji części parku o powierzchni ponad hektara, którą dofinansowało WFOŚiGW w Łodzi. Inwestycja objęła budowę i modernizację ciągów komunikacyjnych oraz powstanie gabinetów wypoczynkowych. Pojawiły się również nowe ławki, huśtawki, tablice edukacyjne, trejaże, stojaki na rowery i budki lęgowe dla ptaków. Przeprowadzono również remont murowanego ogrodzenia rozdzielającego zabytkowy park od terenu warsztatów szkolnych oraz budowę oświetlenia parku. Modernizacja kosztowała 1,5 miliona złotych. Ponadto w parku zasadzono nowe drzewa, krzewy, pnącze, rośliny bylinowe, oraz łąki kwietne. W przyszłości ma tutaj powstać zielone miejsce wypoczynku.

III. Badania archeologiczne

            W 1979 roku (w dniach 1-21 lipca) na terenie ówczesnego Mroczkowa Ślepego a obecnie Mroczkowa Gościnnego, były prowadzone badania archeologiczne. Były to prace ratownicze prowadzone w następstwie zgłoszonego w sierpniu 1978 roku znaleziska zniszczonego grobu szkieletowego. Cmentarzysko w ówczesnym Mroczkowie Ślepym, na podstawie dotychczas uzyskanego materiału, datować można na przełom XII i XIII wieku. Cmentarzysko było nekropolią nieprzykościelną, o charakterystycznym dla średniowiecza rzędowym układzie grobów, położone na wzgórzu. Mimo, że              w jego pobliżu nie znaleziono jeszcze osad mogących odpowiadać temu obiektowi, to liczyć się trzeba z możliwością istnienia tutaj dość rozwiniętego osadnictwa, tym bardziej, że w pobliżu przebiegały ważne szlaki handlowe.

Opracował: A.N.